24․11․2023

Ուղղախոսություն և ուղղագրություն

133. Կետերը փոխարինի´ր գ, կ կամ ք տառերով (հարկ եղած դեպքում դի´միր ուղղագրական բառարանին):

Թարգմանել,

 հարուստ,

 կարգ,

պարգևատրել,

 երգիչ,

oգուտ,

անեծք,

սայթաքել,

 զորգ,

վարկաբեկել,

գրկել,

 ձագուկ:

134. Կետերը փոխարինի´ր  դ,տ կամ թ տառերով:
Արդեն, հաղորդել, արևմուտք, զվարթ, սաղարթախիտ, բրդոտ. ժողովուրդ, հերթ օրիորդ, ընդունակ, արտաքին, չորրորդ, մարդկային. փարթամ:

135. Կետերը փոխարինի´ր ջ, ճ կամ չ տառերով:
Վերջ, ողջ, նկարիչ, չղջիկ, վայրէջք, հաչոց, խորընդոտ, թռչուն, թրջել, թռչել, միջև, մինչև, ամբողջ, առաջին, աղջամուղ.:

136.Կետերը փոխարինի՛ր ձ, ծ կամ ց տառերով:
Փորձ, հարցում, բարձունք, ուրց, լացակումած, ընթերցել, քաղցրություն, լռակյաց, հանդիպակա.ց լվացք, գնացք, նստվածք, նրբանցք:

138. Տրված բառերը գործածելով՝ պատմություն հորինի՛ր:
Գաղտնիք, սանդուղք, ճեղքել, խախտել, վախկոտ, տախտակ, եղբայր:

Եղբայրս շատ գաղտնապահ է,և սիրում է առարկաները պահել տարբեր տեղեր։Մի անգամ նա իր փոքրիկ մեքենան պահել էր տախտակի տակ ճեղքելով սանդուղքի փայտը։Վնասված սանդուղքի համար նա վախեցել էր սենյակի կարավաթի տակ և ձայն չէր հանում։Երկար փնտրելուց հետո գտանք  իմ չարաճճի եղբորս,նա քնել ք

էր կարավաթի տակ։

139. Կետերը վախարինի´ր ղ կամ խ տառերով:
Խրոխտ,

թուղթ,

 խեղդել,

ծախսել,

 կմախք,

աղբյուր,

պղտոր,

դժոխք,

 դրախտ,

զմրուխտյա,

 եղբայր,

 անվախճան,

ողկույզ,

մղկտալ,

տախտակ,

թախտ,

աղտոտել:

21․11․2023

107. Արմատի կրկնությամբ կազմված, գծիկով գրվող բարդ բառեր գրի´ր:

Օրինակ՝
շուտ-շուտ, երբեմն-երբեմն,

կամաց-կամաց։

քիչ-քիչ

108. Տրված արմատների կրկնությամբ բառեր կազմի՛ր (արմատների մեջ ի՞նչ փոփոխություն է կատարվում):

Օրինակ՝
Փալաս-փուլուս:

Աման-չաման,

մարդ-մուրդ,

պարապ-սարապ,

պակաս մակաս,

մանր մունր,

փոքր,-մոքր,

ոլոր -մոլոր,

սուս-փուս

109. Տրված արմատների կրկնությամբ բառեր կազմի՛ր: Բառերի մեջ այդ արմատների գրությանն ուշադրություն դարձրո՛ւ:

Օրինակ՝
ճըռ – ճռճռալ, ճռճռոց:

Մըռ- մըռմըռալ,հըռ-հըռհռալ,չըռ-չըռչռալ,կըռ-կըռկռալ,դըռ-դըռդըռոց։

111. Անջատ գրվող բարդ բառերի (հարադրությունների) իմաստներն արտահայտի՛ր հոմանիշ բառերով:

Պար գալ-պարել,

զրույց անել-զրուցել,

խաղ անել-խաղալ,

թույլ տալ-թույլատրել,

ման գալ-զբոսնել,

հաց ուտել-սնվել,

քուն մտնել-քնել,

դաս անել-սովորել։

115. Տրված բաղադրյալ բառերի իմաստներն արտահայտի՜ր բառակապակցություններով:

Օրինակ՝
դարավերջ – դարի վերջ,

Աշխատասենյակ – աշխատելու համար նախատեսված սենյակ:

Գառնարած-գառների հովիվ,

 բարեսիրտ-բարի

սիրտ-ունեցող,

 չարամիտ-չար

միտք-ունեցող,

լեռնագագաթ-լեռան 

գագաթ,

արագահոս-արագ հոսող ,

 հարթավայր-հարթ վայր,

 աստղագիտություն-գիտություն տիեզերքի մասին,

սրտիկ-փոքր սիրտ,

ծիրանենի-ծիրանի ծառ։

116. Տրված բաղադրյալ բառերի իմաստներն արտահայտի՛ր բառակապակցություններով:

Օրինակ՝
միաեղջյուր – մի եղջյուր ունեցող:

Վիպագիր-վեպ գրող,

 մեծագլուխ-մեծ գլխանի,

սրընթաց-արագ ընթանալ,

երկերեսանի-տարբեր դեմքով

զբոսայգի-զբոսնելու այգի

 սրամիտ-կատակասեր մարդ

 հեռուստացույց-հեռու  նայելու տեխնիկա

 պահարան-պահ տալու կահույք

հայաստանցի-հայաստանի բնակիչ

Ուշադիր կարդա, հասկացիր և սովորիր

Արմատը բաղադրիչների չբաժանվող, բառի հիմնական իմաստն արտահայտող մասն է:
Արմատից կամ բառից նոր բառ կազմող մասնիկը ածանց է:
Արմատներն իրար կապող ա մասնիկը կոչվում է հոդակապ:
Միայն մեկ արմատից կազմված բառերր պազ են:
Բաղադրիչներից (արմատ, ածանց) կազմված բառերը բաղադրյալ են:

22.11.2023

1. Եթե Աշոտի  մտապահած  թվին ավելացնենք 2 և ստացված  գումարը փոքրացնենք 3 անգամ, ապա կստանանք 34։ Գտե՛ք Աշոտի մտապահված թիվը։
   100
2. Աննայի մտապահած թվի եռապատիկից, եթե հանեք 5-ի քառապատիկը, ապա կստանաք 40։ Գտե՛ք Աննայի մտապահված թիվը։
   20
3. Եթե Գայանեի  մտապահած թվից հանենք  ամենափոքր զույգ երկնիշ թիվը, արդյունքը հնգապատկենք, ապա կստացվի 125։ Գտե՛ք  Գայանեի  մտապահված  թիվը։
   15
4. Եթե Արամի մտապահած  թվին ավելացնենք 127 և ստացված գումարից հանենք  89, ապա կստանանք 111։ Գտե՛ք Արամի մտապահված թիվը։
   73
5. Եթե Նարեի մտապահած թիվը բազմապատկենք 3-ով ու ստացված արտադրյալին  գումարենք 83, ապա կստացվի 419։ Գտե՛ք  Նարեի մտապահված  թիվը։
   112
6. Եթե Նարեկի մտապահած թվի կրկնապատիկից հանենք 14 և արդյունքը բաժանենք 5-ի, կստանանք 60։ Ո՞ր թիվն է մտապահել Նարեկը։
   143
7. Ո՞ր թիվն է մտապահել Սոնան, եթե նրա մտապահած թիվը կրկնապատկենք,  արդյունքը փոքրացնենք  10-ով,    կստանանք  200։
   1000
8. Եթե Դավիթի մտապահած թիվը բազմապատկենք 4-ով և արդյունքից հանենք 20, կստանանք 2020։ Ո՞ր թիվն է մտապահել Դավիթը։
   510
9. Եթե Սարգիսի մտապահած թիվը բազմապատկենք 5-ով և արդյունքից հանենք 5, կստանանք 70։ Ո՞ր թիվն է մտապահել Սարգիսը։
   15
10. Եթե Գալեի մտապահած թվի կրկնապատիկից հանենք 18 և արդյունքը բաժանենք 11-ի, կստանանք 2։ Ո՞ր թիվն է մտապահել Գալեն։
    20
    Բաժանարար թեմայից վերհիշենք՝
11. Քանի՞ բաժանարար ունի 35-ը։
    7 և 5

1. 12․ Քանի՞ բաժանարար ունի 28-ը։

7 և 4

1. 13․ Քանի՞ բաժանարար ունի 35-ը։

7 և 5

1. 14․ Քանի՞ բաժանարար ունի 14-ը։

7 և 2

1. 15․ Քանի՞ բաժանարար ունի 40-ը։

8 և 5, 10 և 2

1. 16․ Քանի՞ բաժանարար ունի 44-ը։

2 և 12

1. 17․ Քանի՞ բաժանարար ունի 100-ը։

10 և 2,4 և 5

1. 18․ Քանի՞ բաժանարար ունի 30-ը։

6 և 5, 2 և 3

1. 19․ Քանի՞ բաժանարար ունի 45-ը։

5 և 9, 3

1. 20․ Քանի՞ բաժանարար ունի 36-ը։
   6 և 2, 12 և 3

Սիրելի սովորողներ, այժմ ինքներդ կազմեք նմանատիպ առաջադրանքներ։

Քանի՞ բաժանարար ունի 54-ը։
9 և 6

1. Դեղինով նշված բառեր բացատրեք բառարանի օգնությամբ և սովորեք։
   ասպանդակին-թամբից կախված ոտնատեղ (զանգու)
   հորում-գետնի մեջ փորված փոս
   տըմարդի-անազնիվ ստոր
   նենգ-չար,խարդախ
   գուրզն-լախտ,երկաթե մեծ գլխով գունդ
   մըկունդը-նիզակ
   ժաժք-երկրաշարժ
   ժանտ-դաժան 
    գազ-երկարության պարսկական չափ=112 սմ
   
2. Մոխրագույնով նշված հատվածները շարադրեք ձեր բառերով։
   Ներքև Մըսրա զորքը չոքած,
   Ինչպես անծեր ծըփուն մի ծով-անչափ զինվորներ
   
   Օխտը գոմշի կաշի հագավ-որ իրեն չվնասի
   Որ չըպատռի իրեն զոռից,
   Կանգնեց Օհան ամպի նըման
   Գոռաց Սասմա սարի ծերից։
   
   Կըռիվ անենք, ասավ Մելիք-որ առաջինը ուզում էր Մըսրա Մելիքը տար,իսկ Դավիթը այնքան ազնիվ էր,որ չի էլ մերժում
   Իմն է միայն զարկն առաջին։
   — Քոնն է, զարկի՛ր, կանչեց Դավիթ,
   Գընաց, կեցավ դաշտի միջին։
   
   Չէ՛, ասացին, արնի ծարավ
   Հըսկաներն են իրար զարկում-վրեժ լուծելու համար կռվում են
   
   Երեք գիշեր ու երեք օր
   Փոշին կանգնեց ամպի նըման,
   Երեք գիշեր ու երեք օր
   Բոթը տըվին Դավթի մահվան-հարվածը այնքան ուժեղ էր,որ փոշին չէր անցնում,ու մտախում էին ,որ Դավիթը մահացել է
3. Նարնջագույնով նշված բառերի արմատներից յուրաքանչյուրով կազմեք մեկական նոր բառ։
   Տիրամոր-տիրավոր և մայրամուտ
   հորեղբայրս-հայրենիք և եղբայրական
   Աստվածածին-աստվածատուր և ծննդատուն
    հըսկայական-հսկայամարմին
   Հողագործի -հողմաղաց և գործիք
4. Դուրս գրեք 6 բառ, որ գործողություն են ցույց տալիս և դրանց համար գրեք ձև ցույց տվող բառեր, օրինակ՝ վազել- արագ վազել։
   քաշեց -ուժեղ քաշել
   դըրավ-դանդաղ դնել
   հագավ-կամաց հագնել
   արի-թռչելով արի
   Կանչեց-բարձր կանչել
   զարկեց-թույլ զարկել
5. Ինչպե՞ս Դավիթն ազատվեց փոսից, համառոտ պատմեք։
   Երբ Ձենով Օհանը գոռաց ,որ նրա ձեռքի վրա խաչ ը հիշիր ,Դավիթը լսեց ու սկսեց քարուքանդ անելով դուրս ելավ փոսից։
6. Ինչո՞ւ երկրորդ անգամ Դավիթը չնստեց Մելիքի հետ սեղան։
   Դավիթը չհավատաց,որովհետև գիտեր,որ ստում է։
7. Կարո՞ղ ես ներկայացնել, թե ի՞նչ օրենքներով էին կռվում Մելիքն ու Դավիթը։
   Դավիթը կանչում էր մեյդան գալ և կռվել դեմ դիմաց։
8. Քանի՞ զարկ զարկեց Դավիթը և ինչո՞ւ բոլոր զարկերը չկարողացավ հասցնել Մելիքին։
   Հավասար չէին կռվում,որովհետև Մելիքը իր բաժին 3 զարկը տվեց,իսկ Դավիթի ժամանակ եկան մայրը,քույրը։

28-29.11.2023

Թվերը  վերլուծել  պարզ արտադրիչների նշանակում է այն ներկայացնել  պարզ թվերի արտադրյալի տեսքով։

Օրինակ՝  10 թիվը վերլուծենք պարզ արտադրիչների, այսինքն այն ներկայացնենք պարզ թվերի արտադրյալի տեսքով՝ 10=2‧5,  որտեղ 2-ը և  5-ը պարզ թվեր են։

10	2
5	5
1

Առաջադրանքներ․

1․ Թվերը  վերլուծեք  պարզ արտադրիչների։

• 14=2*7
• 21=3*7
• 15=3*5
• 16=8*2
• 25=5*5
• 32=8*4
• 42=6*7
• 60=6*10
  
  

Այժմ թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտեք նրանց ընդհանուր  պարզ արտադրիչները․

Օրինակ՝   6 և 10 թվերի ընդհանուր  պարզ արտադրիչները  գտնելու  համար    6 և 10 թվերը   վերլուծենք պարզ արտադրիչների։

6	2
3	3
1

10	2
5	5
1

6=2‧3,      10=2‧5,   2-ը կոչվում է  6 և 10 թվերի ընդհանուր  պարզ արտադրիչ։

Այն բնական թվերը, որոնք ընդհանուր պարզ արտադրիչներ չունեն, կոչվում են փոխադարձաբար պարզ թվեր։

Փոխադարձաբար պարզ են այն թվերը, որոնց ընդհանուր բաժանարարը միայն 1-ն է։

Օրինակ՝ 5 և 7 թվերը փոխադարձաբար պարզ թվեր են։

2․ Թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտեք նրանց ընդհանուր  պարզ արտադրիչները

• (14 և 10)=2
• (10 և 25)=5
• (15 և 20)=5
• (24 և 15)=3
• (8 և 12)=4
• (12 և 10)=2
• (16 և 28)=4
• (10 և 3)=1
• (7 և 8)=1
• (5 և 12)=1

Յուրաքանչյուր  բնական   թիվ,   որի  վրա բաժանվում է տվյալ  բնական թիվը, կոչվում է վերջինիս  բաժանարար։

Օրինակ՝

12-ի բաժանարարներն   այն թվերն են, որոնց վրա 12-ը բաժանվում է առանց  մնացորդի։

12-ը առանց մնացորդի բաժանվում է 1, 2, 3, 4, 6, 12  թվերի վրա, ուրեմն 1, 2, 3, 4, 6, 12  թվերը 12-ի բաժանարարներն են։

Այժմ  1-ին տողում գրենք 12-ի բոլոր    բաժանարարները, իսկ 2-րդ տողում գրենք 34-ի  բոլոր  բաժանարարները՝

12-1,2,3,4,6,12

34-1,2,17,34

1-ը և 2-ը 12-ի և 34-ի ընդհանուր բաժանարարներն  են, 2-ը այդ  թվերի  ամենամեծ  ընդհանուր  բաժանարարն է։

Այն բնական թիվը, որը  տրված  բնական թվերից յուրաքանչյուրի  բաժանարար է, կոչվում է նրանց ընդհանուր բաժանարար։

Տրված բնական թվերի ընդհանուր բաժանարարներից  ամենամեծը կոչվում է նրանց   ամենամեծ ընդհանուր բաժանարար։

Երկու բնական թվերի ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը նշանակելու համար օգտագործում ենք փակագծեր՝ ( )։

Գրում     ենք այսպես՝ (12,34)=2

Առաջադրանքներ

• Գտեք  տրված թվերի ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը։
• (15  և 18)=3
• (24 և 16)=4
• (18 և 24)=6
• (240 և 60)=60
• (250 և 50)=50
• (4 և 7)=1
• (5  և 11)=1
• (14 և 9)=1
• (25 և 5)=5
• (16 և 32)=16
• (10 և 8)=2
• (20 և 24)=4
• (100 և 20)=20
• (6 և 7)=1
• (150 և 30)=30
• (18 և 36)=18
• (15 և 40)=5
• (40 և 70)=10
• (28 և 18)=2

Այն բնական թիվը, որն ունի միայն երկու բաժանարար՝ ինքը և 1-ը, կոչվում է պարզ թիվ։
Այն բնական թիվը, որը իրենից և 1-ից բացի ունի նաև այլ բաժանարարներ, կոչվում է բաղադրյալ թիվ։
1 թիվը ո՛չ պարզ է, ո՛չ բաղադրյալ, քանի որ ունի միայն մեկ բաժանարար։
Ամենափոքր պարզ թիվը 2-ն է, հաջորդ պարզ թվերն են՝
3,5,7,11,13,17,19,․․․
Այժմ փորձենք պարզել 30-ից փոքր բոլոր պարզ թվերը․
Նախ ջնջում ենք 1-ը, այնուհետև 2-ի բոլոր բազմապատիկները՝
4,6,8,10,12,14,16,18,20,22,24,26,28,30
Մնացած թվերից ջնջում ենք 3-ի բոլոր բազմպատիկները՝
9,15,21,27
Մնացած թվերից ջնջում ենք 5-ի բազմապատիկը՝ 25-ը։
Այսպիսով ստանում ենք պարզ թվերը՝ 2,3,5,7,11,13,17,19,23,29
Պարզ թվերը գտնելու այս եղանակը կոչվում է <<Էրատոսթենեսի մաղ>>։

• 35=7*5
• 27=9*3
• 40=8*5
• 18=6*3
• 20=4*5
• 55=1*55
• 46=23*2
• 70=10*7
• 50=5*10
• 33=33*1
• 36=6*6